Kaldırma araçlarını görevleri sırasında etkilendikleri önemli zorlanma çeşidine göre ikiye ayırmak kabildir. Basınca zorlanarak yük kaldıran araçlar ve çekmeye zorlanarak yük kaldıran araçlar. Krikolar basınca zorlanarak görev yapan kaldırma araçları sınıfına girmektedir. Krikolar kısa kaldırma yükseklikleri içinde »lctukça büyük yükleri rahatlıkla kaldırabilirler.Buna rağmen yapım için kullanılan malzeme uygun seçildiği taktirde boyutları ve ağırlıkları rahatlıkla kullanılabilecek ve taşınabilecek sınırlar içinde kalır. Bu gerekçe ile bu araçların çok geniş bir kullanma alanı vardır ve günlük yaşantımıza büyük ölçüde girmiştir.
Genellikle kaldırma yükseklikleri 100-400 ırm kadardır. Kaldırma güçleri 25 Mp kadar olabilir. Bazı özel haller için krikoların kaldırma yüksekliklerini yukarıda verilen sınırların üzerine yükseltmek ve kaldırma güçlerini 25 Mp’un çok üzerine çıkarmak mümkündür.Krikolar genellikle montaj, bakım ve tamir işlerinde kullanılmaktadır.Krikoların burada kısaca anlatılan ortak özelliklerinin dışında, her bir kriko çeşidi için aşağıdaki konular da yeri geldikçe kendilerine has özellikleri ve ayrıntıları teker teker gözden geçirilip incelenecektir.
Kriko Çeşitleri
Krikoları başlıca aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür. ;
1. Vidalı Krikolar
2. Kramayerli Krikolar
3. Hidrolik Krikolar
Vidalı Krikolar Konusunda Geçen Semboller
O Kaldırılan yükün faydalı kısmı, kp, Mp, k Çevirme Kuvveti, kp, a Çevirme Kolu Uzunluğu, cm, a Vida E^im açısı, (°) h Vida adımı, mm. P Sürtünme açısı, (o) 6 Trapez acısı, (o) P Sürtünme Katsayısı, di Vida Diş Dibi .capı veya îç çap, cm, 3d Vida Diş Üstü Çapı veya Dış Çap, cm, d o Vida yivleri ortalama çapı, veya Ortalama çap, cm, İT Vida yivleri ortalama yarıçapı veya ortalama yarı çaj Di Başlık sürtünme yüzeyi iç çapı, cm, Dd Başlık sürtünme yüzeyi dış çapı, cm, *o Başlık sürtünme yüzeyi ortalama çapı, cm, r 1 Başlık Sürtünme yüzeyi ortalama yarı çâpı, cm, n Verim, em Basma (veya çekme) gerilmesi veya Basma (veya çekme) a gerilmesi, kp/cnr T,^nı Kayna gerilmesi veya emniyetli kayıta gerilıtıesi, kp/a a,o Birleşik gerilme veya emniyetli birleşik gerilme, kp/ t* em p,n Yüzey basıncı gerilmesi veya emniyetli yüzey basıncı gerilmesi, kp/cm^ Mg Dönme marienti, kp/cm H Somun vükseklitti, cm, z H Somun yüksekliğindeki vida disi savası.
Vidalı Krikolar – Tarif ve Açıklamalar
Vidalı krikolar, yapımlarının kolaylığı ve kullanılmasındaki rahatlık sebebiyle en çok kullanılan kriko tiplerinden biridir. Yapımlarının kolay olması, maliyetinin ucuz olmasını sağlar ki, bu özelliği çok kullanılmasına etkili en büyük faktördür. Kaldırma güçleri yaklaşık olarak 25 Mp’a kadar olabilir. Kaldırma güçlerinin büyüklüklerine bağlı olarak ağırlıkları da 50 kp'a kadar çıkabilir, özel maksatlar içl^ düzenlendiği zaman 50 Mp’a kadar yükleri, hatta daha fazlasını rahatlıkla kaldırabilecek güçlü krikolar imâl edilebilir.. Aynı şekilde kaldırma yüksekliklerime özel hallerde 2m.ye kadar ulaşabilir.
Bu krikolarda kullanılan vida cinsleri, genellikle kare dişli vidalardır. Trapez dişli vidalar da vidalı krikolarda çok kullanılan bir vida çeşididir.
Şekil. 1 de çok kullanılan bir vidalı kriko tipi görülmektedir. Krikoyu meydana getiren elemanlar şunlardır: Vida, seman, gövde toe çevirme kolu. Bazen vidanın üzerinde bir de başlık bulunabilir. Bu başlığın görevi, yükün oturmasına geniş bir yüzey sağlamak ve yük ile kriko arasında meydana gelecek uygunsuz sürtünmeyi, başlık ile mil arasında daha uygun bir sürtünmeye dönüştürmektir.Çevirme kolu,, vida milinin ekşenine dikey olarak delinmiş bir yuvadan geçirilmiş bir çubuk olabileceği gibi, mandallı kilit (emniyet mandalı) tertibatı bulunan bir kol da olabilir.
Çevirme kuvveti -Çu kol aracılığı ile dönme momenti olarak uygulanır ve bu momentin vida miline geçmesi sağlanır. Gövde, tek parça hâlinde dökme demir veya çelik döküm olarak yapılabileceği gibi, kaynaklı saç olarak da yapılabilir. Sonun gövdeye rijit olarak bağlanmıştır.
2 Vida mili çekme dayanımı 50 kp/hm olan çelikten (Fe 50) yapılır.’ Sonun olarak kullanılan malzeme dökme demir veya bronzdur. Gövde, dökme demir, çelik döküm veya 5-8 mm. kalınlığında saçtan yapılır ve geniş bir oturma yüzeyi sağlamak için, tabanı oturma yüzeyi olan,
koni biçimli olarak düzenlenir. Vidalı krikoların motorla çalıştırılan tipleri ilerideki konularda görülecektir-.; Bu krikoların verimleri vidanın eğim açısına bağlı olarak değişir ve ortalama olarak %40 kadar kabul edilebilir. Verim -hesapları için 2.2. e bakınız.
Kare Dişli Krikolarda Yüklü Çevirme Kolu Üzerinde Uygulanan Kuvvet Arasındaki Bağlantılar
Bu bağıntıları araştırabilmek için, bir vidayı, silindir üzerine sar; taş eğik bir düzlem gibi düşünebiliriz. Vidanın diş dibi çapı °i ile gösterilmiş olsun, <* eğim açısını, h ise vida adımını göstersin. Uzu Luğu a olan çevirme kolu üzerine uygulandığı zaman Q yükünü ancak ka kırabilecek K kuvvetini hesaplayalım. Hesaplarımızı kolaylaştırmak maksadıyla, bir an için pratikte uygulamanın dışında, vida milini sabit, kaldırılacak Q yükünü ise içine diş i niş semin durumunda bir eleman gibi düşünelim. Şekil.2. Hesapları kolaylaştırmak için Q yükü, içine diş açılmış elenen gibi düşünülebilir. I şekilde kaldırılacak olan yük, eğik bir düzlem üzerinde kaydırılacak yükseltilecek bir yük durumuna getirilecektir. Sonunun bir adımının dx kadar bir eleman yüzeyi üzerindeki kuvvetlerin denge şartlarını araştıralım. Şekil.3. Eğik bir düzlem üzerinde kaydırılarak yükseltilen bir yükün denge şartlarının araştırılması Scnun üzerinden vida eğik düzlemi üzerine gelen tepkinin, ünifom dağılı olacağını kabul etmekteyiz.
O halde, sonundan kesilmiş dx gibi bir dilim yüzeyi üzerinde yaptığınız incelemenin sonucunu bütün sauna uyguluyabiliriz. dx dilim yüzeyine karşı vida eğik düzleminin tepkisini,- eğik düzleme dik olan eN bileşeni ile düzleme paralel olan df bileşenine ayırabiliriz. df, dN kuvvetlerinden dolayı yüzeyler arasında meydana gelen sür-* «inme kuvvetidir. Bu kuvvetlerin A noktasına etki yaptığı kabul edilmek, Şimdi bu kuvvetler sistemine altı adet statik denge şartlarından ikisini uygulayarak bağıntıları bulma olanağına sahip olabiliriz. Bunlar: l Fy= 0 ve E M = Odır. Burada y ekseni, vidanın «Steeni olarak alınmıştır. Vidanın 0 eksenine göre dN ve df kuvvetlerinin npmentlerini alırken, kuvvet kolu olarak r ile gösterilen, dişlerin ortalama yarı çapını almak yeter derece sihhatlidir. Bu takdirde yukarıda söylenen denge denklemlerini l M; 0 dan, K.a = r. Z dN.sin a+r.E&f.cos aZ F = 0 dan, Q *EdN.cos o- Z df.sina olarak yazabiliriz. df= p dN olduğundan yukarıdaki denklemlerK.a = r.E dN .sina+ r. p Z dN.cos d 1Q = £ dN.cos a – v I dN.sina 2 olacaktır.
Hemen Bizi Arayın